ب)لعن برخی صحابه خاص در قرآن
       همانطور که بیان شد قرآن کریم عده ای که برخی از وی‍‍ژگی های منفی را در خود دارند مورد لعن قرار داده است که با اطلاق لعن بر مورد عام، شامل برخی از صحابه نیز می­شود، ولی در برخی از موارد، صحابی خاصی لعن شده است، از آن جمله این آیه شریفه است    :

وَ إِذْ قُلْنَا لَکَ إِنَّ رَبَّکَ أَحَاطَ بِالنَّاسِ وَ مَا جَعَلْنَا الرُّؤْیَا الَّتِی أَرَیْنَاکَ إِلاَّ فِتْنَةً لِلنَّاسِ وَ الشَّجَرَةَ الْمَلْعُونَةَ فِی الْقُرْآنِ وَ نُخَوِّفُهُمْ فَمَا یَزِیدُهُمْ إِلاَّ طُغْیَاناً کَبِیراً(1)؛

 ای رسول ما به یاد آور وقتی را که به تو گفتیم خدا البته به همه افعال و افکار مردم محیط است و ما رؤیائی که به تو ارائه دادیم جز برای آزمایش و امتحان مردم نبود، و درختی که به لعن در قرآن یاد شده و ما به ذکر این آیات عظیم آنان را می ترسانیم و لکن بر آنان طغیان و کفر و افکار شدید چیزی نیفزاید    .
مفسران در ذیل این آیه می گویند:

مراد از شجره ملعونه در قرآن، شجره و نسب حکم بن ابی العاص است و مقصود از رؤیا، رؤیایی است که پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله در خواب دیدند که فرزندان مروان بن حکم یکی پس از دیگری بر منبرش می نشینند(2)    

.........................................

1-        اسراء: 60

2-       تفسیر فخر رازی، ج21، ص 365   .

لعن در احادیث رسول خدا صلی الله علیه و آله
       با رجوع به سنت نبوی متوجه می شویم که پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله تعبیرلعن و مشتقات آن را در موارد بسیاری، حتی در خصوص مسلمانان و برخی از صحابه به کار برده است؛ که همه آنها به سبب کارهای زشتی است که از آنها صادر شده است    .
     پیامبر اکرم صلَّی اللّه علیه و آله گاهی به صورت کلی لعن می کرد مانند: دزد، جوانی که خود را به شکل زن درآورد، و نیز زنی که خود را شبیه مرد کند، کسی که حیوانی را به غیر نام خدا ذبح کند، کسی که والدین خود را لعن کند، کسی که عمل قوم لوط انجام دهد و یا رشوه بگیرد و....(1)

ایشان می فرمود:« خدا لعنت کند شراب، شرابخوار، ساقی، بایع و مشتری آن را و...»(2)

و نیز می فرمود: « خدا لعنت کند گیرنده ربا و دهنده و نویسنده و شاهد آنرا(3)
گاهی هم آن حضرت، افراد مشخص و معینی را لعن می کرد    :
شعبی می گوید: عبداللّه بن زبیر در حالی که بر کعبه تکیه زده بود، گفت: سوگند به پروردگار این خانه    «لَقَدْ لَعَنَ رَسُولُ اللّه فُلاناً وَما وُلِدَ مِنْ صُلْبِهِ(4)؛ رسول خدا فلانی و آن کس که از صلب او متولد شود را لعن کرده است    .
در مورد شخص مورد ادعای عبدالله بن زبیر، حاکم نیشابوری درحدیثی در مستدرک، او را حکم بن عاص و فرزندانش معرفی می کند.

لَعَنَ رَسُولُ اللّه الحَکَمَ وَوَلَدَهُ(5)؛ پیامبر حکم بن عاص و فرزندان او را لعن کرد. و نیز مروان و پدرش مورد لعن رسول خدا صلی الله علیه و آله قرار گرفتند. حاکم نیشابوری در کتابش مستدرک می گوید: «رسول الله لعن أبا مروان ومروان فی صلبه»(6)؛ پیامبر پدر مروان را لعن کرد در حالیکه مروان در صلب او بود    .
    رسول خدا صلی الله علیه و آله در موارد متعددی ابوسفیان و معاویه را نیز لعن کرده است؛ على بن اقمر مى گوید:

...............................................

1- مسند احمد، ج2، ص152-225

2-- سنن ابی داوود، ج3، ص366؛ مسند احمد، ج1، ص316

3- همان، ج1، ص93.

4- مسند احمد، ج4، ص5.

5- مستدرک، ج4، ص528.

    همراه با گروهى از عبدالله عمر خواستیم براى ما حدیثى بگوید، او گفت: پیامبر درباره ابوسفیان در حالى که سوار بر مرکبى بود و معاویه و برادرش از پیش و از پس او در حرکت بودند، فرمود:

«اللهم العن القائد و السائق و الراکب، قلنا أنت سمعت رسول الله(صلى الله علیه وآله)؟ قال نعم، و الاّ فصُمتا أذنایط، کما عُمیتا عیناى»(1)؛ خدایا لعن فرما جلودار، پیرو و سواره را؛ پرسیدیم که تو خود از رسول خدا شنیدى؟ گفت: آرى، و چنان چه دروغ بگویم دو گوشم کر باد، همچنانکه دو چشمم نابیناست.

عبدالله بن عمر در جایی دیگر مى گوید: رسول خدا صلى الله علیه وآله در روز جنگ احد چنین نفرین نمود: «

اللّهُمَّ الْعَنْ أباسُفْیانَ...»( 2)؛ همچنین ابن براء از پدرش «براء ابن عازب» نقل می کند که ابوسفیان همراه معاویه به سوى پیامبر صلى الله علیه وآله مى آمدند، آن حضرت فرمود: «اللهم العن التابع و المتبوع، اللهم علیک بالأقیعس، قال ابن البراء لأبیه: من الأقیعس؟ قال: معاویه»(3)؛ بارخدایا پیرو و جلودار را لعنت کن، خدایا اقیعس را به تو واگذار مى کنم، ابن براء مى گوید: به پدرم گفتم اقیعس کیست؟ پاسخ داد: معاویه.
 
لعن و نفرین برخی صحابه توسط برخی صحابه دیگر

در کتب اهل سنت به تواتر نقل شده است که صحابه همدیگر را لعن می کردند و یا در مقابل ایشان کسی بعضی از صحابه را لعن کرده است اما ایشان مانع نشده اند ؛ و یا از دیگران خواسته اند که صحابه را لعنت کنند . در بسیاری موارد این لعن با سند صحیح نقل شده است و سایر موارد نیز به حد تواتر می رسد . 1- صحابه‌ای که طبق روایات اهل سنت ، امیرمومنان (علیه‌السلام) آنها را لعنت کرده است :  معاویه ، عمرو بن العاص ، ابو الأعور ، حبیب بن مسلمه ، عبدالرحمن بن خالد ، ضحاک بن قیس ، ولید ................................ 1-وقعة الصفین، ص 217. 2- تفسیر طبرى ج 7، ص 200. 3-الغدیر. ج 12، ص 140؛ وقعة صفین، ص218   بن عقبه ، عبد الله بن زبیر ، ابوموسى أشعری ، مغیرة بن شعبه ، بسر بن أرطاة ، مروان بن حکم(1)   2- صحابه‌ای که امام حسن (علیه‌السلام) آنها را لعنت فرموده‌ است : معاویه و مروان بن حکم(2)   3- ابوبکر یکی از غلامان خویش را لعنت می‌کند یکی از غلامان ابوبکر(3)   4- صحابه‌ای که عمر آنان را لعنت کرده است ! سعد بن عبادة ، سمرة(4)   5- صحابه‌ای که عائشه آنان را لعنت کرده است ! عثمان بن عفان ، معاویة بن ابی سفیان ، عمرو بن العاص ، محمد بن ابی‌بکر(5) ...................................... 1-الکامل فی التاریخ ج 2ص81 باب ذکر اجتماع الحکمین/نهایة الأرب فی فنون الأدب ج 20   ص 96/تاریخ ابن خلدون ج 2   ص 637 باب أمر الحکمین/مروج الذهب ج 1   ص 311 ، اسم المؤلف: أبو الحسن على بن الحسین بن على المسعودی (المتوفى : 346هـ) الوفاة: 346 2-- مقاتل الطالبیین ج 1   ص 19 ، اسم المؤلف: أبو الفرج الاصفهانی ، علی بن الحسین (المتوفى : 356هـ) الوفاة: 356 3-نوادر الأصول فی أحادیث الرسول ترمذی ج 1   ص 364 - الزواجر ج2 ص 635 / شعب الإیمان بیهقی ج 4   ص 294 ش 5154 / إحیاء علوم الدین ج 3   ص 123 - الترغیب والترهیب ج 3   ص 312 ش 4212 /مرقاة المفاتیح ج 9   ص 94 4-صحیح البخاری ج 6   ص 2506 ش 6442 باب رجم الحبلی/تاریخ الطبرى، ج 2، ص 460/النصائح الکافیة لمحمد بن عقیل ص 173 / شرح نهج البلاغة ج 20 ص 21 / العقد الفرید ج 3 ص 62/صحیح مسلم ج 3   ص 1207 ش 15824- 5-المحصول رازی ج 4   ص 492/ النهایة فی غریب الأثر ابن اثیر ج 5   ص 79 - لسان العرب ج 11  ص 670 2/السنة لعبد الله بن أحمد ج 2   ص 551 ش 1267 ، اسم المؤلف: عبد الله بن أحمد بن حنبل الشیبانی الوفاة: 290 ، دار النشر : دار ابن القیم –   6- لعن عبد الله حمار صحابی به خاطر شرابخواری توسط یکی دیگر از صحابه عمر بن الخطاب أن رجلا على عهد النبی  صلى الله علیه وسلم  کان اسمه عبد الله وکان یلقب حمارا وکان یضحک رسول الله  صلى الله علیه وسلم  وکان النبی  صلى الله علیه وسلم  قد جلده فی الشراب فأتى به یوما فأمر به فجلد فقال رجل من القوم اللهم العنه ما أکثر ما یؤتى به ... صحیح البخاری ج6 ص2489 ش 6398  باب ما یکره من لعن شارب الخمر وإنه لیس بخارج من الملة از عمر روایت شده است که در زمان رسول خدا (صلى الله علیه وآله) فردی بود که اسم او عبد الله بود و لقب او حمار و رسول خدا (صلى الله علیه وآله) را می‌خنداند ؛ و رسول خدا (صلى الله علیه وآله) او را به خاطر شراب خوردن شلاق زده بودند ؛ پس روزی او را آورده و دستور به شلاق وی دادند ؛ پس یکی از قوم گفت : خدایا او را لعنت کن که چه بسیار شراب می خورد ...